CBDC, czyli pieniądz cyfrowy banku centralnego (ang. Central Bank Digital Currency) to forma cyfrowej waluty emitowana przez bank centralny danego kraju. Taki pieniądz przypomina inne kryptowaluty, z tym że jego wartość ustala bank centralny w wysokości odpowiadającej narodowej walucie fiat.
Wiele krajów wydaje się zainteresowanych koncepcją CBDC, a niektóre nawet ją wdrażają. W poniższym artykule przybliżymy pojęcie CBDC: wyjaśnimy, jak działa i jakie wiążą się z nim szanse oraz zagrożenia.
KLUCZOWE WNIOSKI:
- CBDC to pieniądz cyfrowy banku centralnego – cyfrowy odpowiednik waluty fiat danego kraju.
- Bank centralny danego kraju emituje CBDC, by promować inkluzywność finansową i uprościć wdrażanie polityk pieniężnych i fiskalnych.
- Wiele krajów bada, jak CBDC może wpłynąć na ich gospodarkę, system finansowy i stabilność.
- Zrozumienie koncepcji pieniądza cyfrowego banku centralnego jest ważne, ponieważ niektóre światowe gospodarki robią już pierwsze kroki w tym kierunku.
Czym jest CBDC?
Pieniądze fiat to oficjalna waluta emitowana przez rząd. Nie ma oparcia w fizycznych aktywach takich jak złoto czy srebro. To prawny środek płatniczy, który może być wymieniany na towary i usługi. Tradycyjnie pieniądzem fiducjarnym były banknoty i monety, ale technologia umożliwiła rządom i instytucjom finansowym uzupełnienie fizycznego pieniądza fiducjarnego modelem waluty opartej na kredytach, który rejestruje salda i transakcje cyfrowo.
Fizyczne waluty są nadal w powszechnym użyciu. Niektóre rozwinięte kraje jednak odnotowują spadek popularności tradycyjnego pieniądza. Ten trend nasilił się w okresie pandemii. Wprowadzenie i ewolucja kryptowalut i technologii blockchain wzmogło zainteresowanie płatnościami bezgotówkowymi i cyfrowymi aktywami. Rządy i banki centralne na całym świecie badają możliwość wykorzystania cyfrowych walut emitowanych oficjalnie przez instytucje państwowe.
Po co powstał CBDC?
Najważniejsze cele, jakie ma spełnić CBDC, to:
- Zapewnienie firmom i konsumentom prowadzącym transakcje finansowe prywatności, dostępności, bezpieczeństwa i zbywalności pieniądza.
- Zmniejszenie kosztów utrzymania złożonej infrastruktury finansowej, obniżenie kosztów transakcji międzynarodowych, a także tańsza alternatywa dla tradycyjnych przelewów.
- Zmniejszenie ryzyka, jakie niosą ze sobą kryptowaluty w obecnej formie. Kryptowaluty są wysoce zmienne, a ich wartość podlega sporym wahaniom. Ta nieprzewidywalność może powodować stres u indywidualnych konsumentów i wpłynąć na stabilność całej gospodarki. Mając poparcie organów rządowych, CBDC stanowiłby bezpieczny środek wymiany w domenie cyfrowej.
CBDC zapewnia też centralnemu bankowi możliwość wdrażania polityk pieniężnych w celu zagwarantowania stabilności, kontrolowania wzrostu i kształtowania inflacji.
Rodzaje CBDC
Hurtowe CBDC
Funkcjonują podobnie do rezerw w banku centralnym. Bank centralny tworzy konto dla danej instytucji, na którym deponowane są środki. Konto może też służyć do rozliczania przekazów międzybankowych. Banki centralne mogą sięgnąć po narzędzia polityki pieniężnej, np. wymagania dotyczące rezerw lub oprocentowania salda rezerwy, by ustalać odpowiednie stopy procentowe i kształtować mechanizmy pożyczania środków.
Detaliczne CBDC
To wspierane przez organy rządowe waluty cyfrowe, z których korzystają firmy i osoby fizyczne. Tego typu waluta eliminuje ryzyko związane z pośrednictwem stron trzecich – na przykład takie, że prywatni emitenci walut cyfrowych mogą zbanrutować i stracić aktywa swoich klientów.
Detaliczne CBDC dzielą się na dwie kategorie, które różnią się zasadniczo dostępem i użyciem.
- Detaliczne CBDC oparte na tokenach są dostępne za pomocą kluczy prywatnych, kluczy publicznych lub obu równocześnie. Ta metoda walidacji pozwala na anonimowe przeprowadzanie transakcji.
- Detaliczne CBDC oparte na koncie wymagają identyfikacji cyfrowej, aby uzyskać dostęp do konta.
Problematyczne kwestie CBDC
Rezerwa Federalna zidentyfikowała kilka problematycznych obszarów związanych z CBDC oraz kwestii, które muszą być rozwiązane, zanim będzie można skutecznie wdrożyć pieniądz cyfrowy banku centralnego.
| Problemy, jakie rozwiązuje CBDC | Problemy, jakie stwarza CBDC |
|---|---|
| Środek wolny od ryzyka kredytowego i ryzyka płynności | Zmiany w strukturze finansowej |
| Niższe koszty płatności transgranicznych | Stabilność systemu finansowego |
| Wsparcie międzynarodowej roli dolara | Wpływ na politykę pieniężną |
| Krok w stronę inkluzywności finansowej | Prywatność i ochrona danych |
| Powszechna dostępność | Cyberbezpieczeństwo |
Problemy, jakie rozwiązuje CBDC
- CBDC eliminuje ryzyko związane z udziałem stron trzecich: upadłość banku czy masowe wycofywanie środków z banku w strachu przed jego upadłością. Pozostałe ryzyko spoczywa wyłącznie na banku centralnym.
- CBDC może obniżyć koszty płatności transgranicznych, upraszczając skomplikowany system dystrybucji i zwiększając współpracę jurysdykcyjną między rządami.
- Może też wesprzeć i ochronić dominację dolara na świecie. USD jest wciąż najczęściej używaną walutą na ziemi.
- CBDC eliminuje koszty wdrożenia struktury finansowej w kraju, która ma zapewnić dostęp do aktywów tym ludziom, którzy nie korzystają z usług bankowości.
- CBDC może wreszcie ustanowić bezpośrednie połączenie między konsumentami a bankami centralnymi, tym samym eliminując potrzebę drogiej infrastruktury.
Problemy, jakie stwarza CBDC
- Jeśli struktura finansowa diametralnie się zmieni, trudno przewidzieć, jakie konsekwencje będzie to miało dla gospodarki, inwestycji, gospodarstw domowych, rezerw bankowych, stóp procentowych czy usług finansowych.
- Przejście na CBDC mogłoby mieć nieprzewidziane konsekwencje dla stabilności systemu finansowego. W czasie kryzysu bank centralny może nie mieć wystarczającej płynności, by móc obsłużyć wypłaty.
- Banki centralne wdrażają polityki pieniężne, by wpływać na inflację, stopy procentowe, pożyczki i wydatki, co z kolei wpływa na poziom zatrudnienia. Centralne banki muszą dysponować odpowiednimi narzędziami, by móc w pozytywny sposób kształtować gospodarkę.
- Jednym z najważniejszych czynników do rozważenia przy ewentualnym wprowadzaniu do obiegu kryptowalut jest kwestia prywatności. CBDC wymagałyby odpowiedniego stopnia kontroli ze strony organów, by można było monitorować nadużycia i przestępstwa finansowe. Monitorowanie jest też istotne, ponieważ wspiera wysiłki w kierunku zwalczania prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu.
- Kryptowaluty są częśtym celem ataków hakerskich. Cyfrowa waluta emitowana przez bank centralny prawdopodobnie przyciągnęłaby również oszustów. Dlatego należałoby najpierw wdrożyć mocny system zabezpieczeń, a konkretnie uszczelnienia systemu przed niepowołanym dostępem.
CBDC – użycie i rozwój
Banki centralne w wielu krajach uruchamiają projekty pilotażowe i prowadzą badania, by ustalić opłacalność i funkcjonalność CBDC w swoich gospodarkach. W marcu 2024 roku CBDC wdrożyły takie kraje jak Bahamy, Jamajka i Nigeria. Wschodniokaraibska Unia Walutowa (Eastern Caribbean Currency Union. – ECCU) wstrzymała wdrożenie CBDC z przyczyn technicznych, i teraz zaczyna nowy program pilotażowy.
W sumie na świecie działa teraz 36 programów pilotażowych CBDC. Programy takie opracowuje nawet 8 krajów z G20. Tematem mocno interesują się również kraje BRICS: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA. Z drugiej strony jednak warto podać przykład nieudanego wdrożenia CBDC: Wielka Brytania w latach 2011 – 2019 eksperymentowała z walutą Britcoin.
Rezerwa Federalna podaje, że Stany Zjednoczone są jednym z krajów, które badają możliwość ulepszenia bezpiecznego i wydajnego systemu płatności krajowych z udziałem CBDC.
Podsumowanie
Wiele krajów interesuje się możliwością wdrożenia pieniądza cyfrowego banku centralnego. Głównym celem CBDC jest zapewnienie prywatności, zbywalności pieniądza, wygody, dostępności i bezpieczeństwa finansowego zarówno podmiotom gospodarczym, jak i osobom fizycznym.
Choć trudno w to uwierzyć, wiele osób na świecie wciąż nie ma dostępu do usług bankowych, więc CBDC pozwoliłby im kontrolować własne finanse i płacić rachunki. To rozwiązanie zmniejszyłoby też koszty utrzymania złożonej infrastruktury finansowej, obniżyłoby koszty płatności transgranicznych i stanowiłoby tańszą alternatywę dla tradycyjnych przelewów. Jako że walka z wykluczeniem cyfrowym i finansowym jest obecnie jednym z priorytetów rządów na całym świecie, można przypuszczać, że i CBDC znajdzie dla siebie miejsce w tej agendzie.